Brandbrief 'Maatregelen om kans op uitbraak en impact van Afrikaanse varkenspest te verkleinen'

Geachte heer Staghouwer,

Voor de elf miljoen varkens in de Nederlandse varkenshouderij dreigt een enorm gevaar. Met de opmars van Afrikaanse varkenspest vanuit Oost-Europa lijkt een uitbraak in Nederland slechts een kwestie van tijd. De deskundigengroep Dierziekten heeft onlangs, op uw verzoek, een risicobeoordeling uitgevoerd. Zij acht de kans medium tot hoog dat het virus de komende vijf jaar via menselijk handelen Nederland binnenkomt.

Er bestaat op dit moment geen vaccin tegen Afrikaanse varkenspest. Ondanks wereldwijde inspanningen om vaccins te ontwikkelen, is volgens wetenschappers de kans klein dat er binnen vijf jaar een in de EU geregistreerd vaccin beschikbaar is. Wij vragen u daarom om in Nederland en in Europa alle middelen in het werk te stellen voor een snellere ontwikkeling van vaccins. De tijd dringt en de urgentie is hoog. Het is nodig op de lange termijn preventieve vaccinatie mogelijk te maken, maar tegelijkertijd zo snel mogelijk onderstaande maatregelen te nemen die de kans op een uitbraak van Afrikaanse varkenspest – en de impact daarvan – verkleinen.

Zolang er geen vaccin beschikbaar is, zullen bij een uitbraak immers alle varkens op een besmet bedrijf en (in principe) alle varkens op bedrijven in een cirkel van 1 km daaromheen worden gedood. Daarbij geldt: hoe meer varkens op één bedrijf, hoe meer dodelijke slachtoffers per ruiming. Dat is een enorm risico voor de varkens op de vele varkenshouderijen die duizenden tot tienduizenden varkens bij elkaar houden op één locatie. In gebieden met een hoge dichtheid van varkenshouderijen is dit risico nog groter: direct vanwege de preventieve ruiming binnen een cirkel van 1 km, indirect vanwege de hogere kans op verspreiding van de dierziekte tussen veehouderijen.

Zonder vaccin en met de oplopende kans op een uitbraak van Afrikaanse varkenspest zijn de grote aantallen dieren op bedrijven in de intensieve varkenshouderij onverantwoord. Een uitbraak leidt zo al snel tot grootschalige ruimingen van tien- tot honderdduizenden varkens.

Varkens in Nood verzoekt u daarom dringend om zo spoedig mogelijk onderstaande maatregelen te nemen die de kans op een uitbraak van Afrikaanse varkenspest - en de impact daarvan - verkleinen.

1. Neem het risico op een uitbraak van Afrikaanse varkenspest - en de impact daarvan - mee in gebiedsgerichte aanpak landbouwtransitie

Het kabinet heeft onlangs aangegeven de risico’s op verspreiding van zoönosen mee te nemen in de integrale gebiedsgerichte aanpak van stikstof, water en klimaat, in lijn met de aanbevelingen uit het rapport Bekedam (Zoönosen in het vizier). Varkens in Nood is blij met deze stap maar verzoekt u dringend om naast zoönosen ook het risico op de verspreiding van Afrikaanse varkenspest en andere dierziekten expliciet als relevante factor mee te nemen in de integrale gebiedsgerichte aanpak.

• Minder dieren per bedrijf. Het verlagen van het aantal dieren per bedrijf verkleint de impact bij een uitbraak. Neem daarom nu maatregelen om het aantal intensief gehouden varkens op korte termijn fors te laten dalen, vóór Afrikaanse varkenspest Nederland bereikt.
• Lagere bedrijfsdichtheid en een minimumafstand van 1 km. Versnel de bestaande uitkoopregelingen en neem nieuwe maatregelen om het aantal bedrijven in gebieden met een hoge concentratie aan varkenshouderijen fors te verlagen. Dit verkleint de kans op verspreiding tussen bedrijven en de impact bij een uitbraak. Hanteer daarbij ten minste een minimumafstand van 1 km tussen bedrijven om bij een uitbraak preventieve ruimingen binnen een cirkel van 1 km te voorkomen.
• Epidemiologische modellen. Neem naast zoönosen ook Afrikaanse varkenspest en andere dierziekten mee in de epidemiologische modellen die op dit moment ontwikkeld worden om de mate van transmissie te berekenen bij verschillende bedrijfsdichtheden en groottes van bedrijven.
• Geen intensieve varkenshouderij bij wilde zwijnen. Beëindig bestaande intensieve varkenshouderijen in gebieden waar veel wilde zwijnen voorkomen en sta hier geen nieuwe varkensbedrijven toe, naar analogie van de aangekondigde aanpak die het aantal pluimveehouderijen in watervogelrijke gebieden moet verminderen om de verspreiding van vogelgriep tegen te gaan. Varkens in Nood is van mening dat de belangen van wilde dieren en natuur zwaarder wegen dan de economische belangen van de intensieve varkenshouderij. Kies in deze gebieden daarom geen gebiedsgerichte aanpak voor het beheer van wilde zwijnen maar een gebiedsgerichte aanpak voor het beheer van intensieve varkenshouderijen.

2. Stop internationale veetransporten van en naar gebieden met Afrikaanse varkenspest

Internationaal transport speelt een grote rol bij de verspreiding van Afrikaanse varkenspest. De recente uitbraak in Italië toont aan dat de virusziekte ongemerkt grote afstanden kan overbruggen. Van de ene op de andere dag dook het virus op in Noord-Italië, op meer dan 750 kilometer afstand van de dichtstbijzijnde AVP-zones in Hongarije, Polen en Duitsland. Ter vergelijking: de Nederlandse grens ligt slechts 500 kilometer van de dichtstbijzijnde AVP-besmetting in Duitsland.

Op dit moment rijden er elke dag veewagens van en naar gebieden waar Afrikaanse varkenspest heerst. Vanwege het grote risico op insleep via veetransporten, heeft de NVWA recentelijk zelfs een tweede reiniging en ontsmetting (R&O) verplicht gesteld.

Varkens in Nood acht het toestaan van veetransporten naar gebieden met AVP, zelfs met een 2e R&O, een onverantwoord en vermijdbaar risico. Wij verzoeken u daarom op zeer korte termijn een einde te maken aan de internationale veetransporten van en naar deze gebieden.

3. Wanneer de risicobeoordeling van de deskundigengroep dierziekten stijgt naar hoog of zeer hoog is acute actie nodig: stel op dat moment een preventief fokverbod in voor de Nederlandse varkenshouderij.

Het aantal dodelijke slachtoffers door ruimingen bij een uitbraak van Afrikaanse varkenspest hangt sterk samen met het aantal dieren per bedrijf. Om bij een uitbraak de impact van ruimingen te verkleinen, dient na een verhoogde risicobeoordeling van de deskundigengroep dierziekten het aantal gehouden varkens per bedrijf zo snel mogelijk te worden verlaagd. Varkens in Nood verzoekt u voorbereidingen te treffen waarmee u in het geval van een verhoogde risicobeoordeling zo snel mogelijk een preventief fokverbod kunt instellen voor de Nederlandse varkenshouderij.

Geachte minister, volgens de huidige wetgeving bent u verplicht om bij een uitbraak van Afrikaanse varkenspest in Nederland de opdrachten tot ruiming te ondertekenen. U bent daarnaast ook in een positie om te beïnvloeden hoeveel dodelijke slachtoffers die opdrachten zullen veroorzaken. Door nu zo snel mogelijk bovenstaande maatregelen te nemen, heeft u de kans om bij een uitbraak dit aantal tot een minimum te beperken. Wij vragen u daadkrachtig op te treden om de mogelijke ruiming te voorkomen van tien- tot honderdduizenden besmette én gezonde varkens.

Hoogachtend,
 

Voor- en achternaam (worden automatisch ingevuld)