Gisteren werd door staatssecretaris Van Dam een nieuw rapport over stalbranden openbaar gemaakt. Het rapport is een evaluatie van het ‘Actieplan Stalbranden 2012-2014’ en bevestigt wat de brandweer al eerder zei: stallen van na 2014, die aan strengere wettelijke brandveiligheidseisen moeten voldoen, branden niet af. Strengere wetgeving werkt dus! Het is absoluut tijd voor verplichte brandveiligheidseisen voor oude, bestaande stallen. Van Dam gaat nog niet zo ver, dus moeten we de druk blijven opvoeren.
Regels overtreden bij verbouwing
Stallen van na 2014 zijn dus veiliger. Maar hebben de dieren daar veel aan? Er worden nauwelijks nieuwe stallen gebouwd; meestal worden oude stallen uitgebreid en verbouwd. En dat gebeurt meestal zonder aan de nieuwe regels te voldoen, met alle brandgevaarlijke gevolgen van dien. Sterker nog, het blijkt dat gemeenten, stallenbouwers en veehouders regelmatig de regels overtreden bij het verbouwen van stallen. De verkeerde, brandbare materialen worden gebruikt, brandcompartimenten zijn vaak veel te groot en gemeentes zien vaak niet goed toe op de regels of kennen de regels niet goed. Daar moet dringend aandacht aan besteed worden, blijkt ook uit het rapport.
Actieplan faalt deels
Het aantal stalbranden en dierslachtoffers blijft toenemen. Het is al jaren duidelijk dat ingrijpen noodzakelijk is. Het Actieplan Stalbranden liep van 2012 tot 2016. Eén van de doelstellingen was om het aantal branden en slachtoffers te verminderen. Het is overduidelijk dat dit niet gelukt is en dat het actieplan hierin gefaald heeft. Het lijkt ons duidelijk dat er hardere eisen gesteld moeten worden! Zijn er ook lichtpuntjes? Ja, dat wel. Het blijkt dat er meer kennis is over brandveiligheid, sommige systemen zoals het Beter Leven keurmerk besloten zelf om strengere eisen te stellen aan de stallen en er wordt gewerkt aan betere voorlichting en scholing over brandveiligheid. Het actieplan zal in ieder geval worden voortgezet en krijgt daarvoor geld van de overheid. Dat heeft Van Dam toegezegd.
Oorzaken van brand in stallen
De hoofdoorzaken van brand zijn kortsluiting van elektra, werkzaamheden in de stal en zelfontbranding/oververhitting. Ook lijkt de laatste jaren bliksem als oorzaak vaker voor te komen, dus roept de brandweer op om daar rekening mee te houden. Maatregelen moeten dus zeker op deze oorzaken gericht zijn.
Adviezen in rapport
De opstellers van het actieplan zullen de komende jaren mogen doorgaan. Het rapport geeft adviezen voor verbetering, zoals het bevorderen van brandveiligheid van technische installaties, het bevorderen van brandveilig werken en het bevorderen van alternatieve bluswatervoorzieningen. Van Dam is het hiermee eens, maar wijst helaas direct naar de sector in plaats van zelf maatregelen te nemen. “Sommige verzekeraars hebben periodieke keuringen in hun voorwaarden opgenomen, ik ondersteun die aanpak,” en: “Ik zal de sectoren blijven wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid die zij hebben ten aanzien van de veiligheid van dieren” zijn uitspraken waar wij nogal moedeloos van worden.
Aanvullende brandveiligheidseisen opleggen
Van Dam noemt een extra maatregel: hij wil aanvullende brandveiligheidsmaatregelen laten opnemen voor bestaande stallen in private kwaliteitssystemen. Dit is niet erg concreet maar zou een goede stap kunnen zijn. Waarschijnlijk worden hier systemen als het Beter Leven keurmerk bedoeld, die al eisen aan brandveiligheid stellen. Maar het zou vooral fantastisch zijn als regels om brand te voorkomen ook worden opgenomen in kwaliteitssystemen als de IKB (Integrale Keten Beheersing). Hier zijn namelijk (vrijwel) álle veehouderijen bij aangesloten. Eisen kunnen zijn: verplichte cursussen voor veehouders, verplichte jaarlijkse controles van elektrische installaties en bijvoorbeeld eisen aan brandveiligheid bij werkzaamheden in de stal. Dan kunnen de meest voorkomende oorzaken van brand (kortsluiting, elektrische problemen, werkzaamheden) snel worden teruggedrongen. Wij roepen de sector dan ook op om deze maatregelen te gaan nemen!
Urgentie maar geen wetgeving
Van Dam geeft aan dat ook hij door de recente hartverscheurende branden "een gevoel van urgentie" heeft. “Maar,” zegt hij, "aanvullende eisen zullen ertoe leiden dat veel bestaande stallen moeten worden aangepast. Dit zal extra kosten met zich meebrengen voor de stalhouder." Dat wil Van Dam nu eerst laten onderzoeken. Hoewel dit onderzoek hoop biedt voor strengere regels, is het een gemiste kans dat hij het gevoel van urgentie niet omzet in directe wetgeving voor oude stallen! Nu blijft een beslissing liggen voor het volgende kabinet.
Wat moet er gebeuren?
Als je het ons vraagt is het duidelijk wat er nodig is:
- Brandmelders moeten worden verplicht voor veestallen.
- Alarmsystemen moeten worden verplicht en moeten ook regelmatig gecontroleerd worden. Er blijken vaak problemen met de verbinding te zijn waardoor een melding niet bij de boer terecht komt.
- Verplicht een jaarlijkse controle van elektrische installaties en leidingen in alle stallen door een brandveiligheidsexpert. Kortsluiting is één van de hoofdoorzaken van brand, dus deze maatregel kan een enorm verschil maken.
- De opslag van elektrische apparaten zou in brandwerende ruimtes moeten zijn (zoals bij nieuwe stallen al verplicht is)
- Om dieren bij brand een kans te geven is brandvertraging noodzakelijk: verplicht sprinkler- of vernevelinginstallaties.
- Alle veestallen zouden een bliksemafleider moeten hebben.
- Verplicht een cursus brandveilig werken voor veehouders. Werkzaamheden in de stal zijn één van de hoofdoorzaken van brand. Werkzaamheden zouden altijd met brandblusser in de buurt moeten worden uitgevoerd, moeten liever niet worden uitgevoerd als dieren aanwezig zijn en liefst niet worden uitgevoerd bij volle mestputten. Het blijkt dat een blustoestel of haspel vaak niet snel genoeg bereikt wordt om brand te voorkomen.
- Een bluswaterbron dient voor elke stal beschikbaar te zijn en de locatie moet bekend zijn. Dit is een taak voor de gemeentes. Eventueel kunnen er putten geslagen worden om bluswater beschikbaar te maken in de buurt van elke stal.
- Er moet aandacht besteed worden aan mogelijkheden voor evacuatie: valwanden, nooduitgangen. Hier moet meer onderzoek naar gedaan worden. Nog een mooier toekomstbeeld: verplichte uitloop voor alle dieren.